1
“แม่ตายขณะที่เครื่องบินของผมบินอยู่ที่ใดสักแห่งเหนือรัฐเนวาดา”
.
2
จากทรงจำของชายคนหนึ่งที่อาศัยอยู่ในอเมริกากับครอบครัวพื้นที่ที่เขามองว่าแปลกต่างจากคนอื่น นั่นเพราะเขาได้รับมรดกทางเชื้อชาติจากพ่อและแม่ต่างเชื้อชาติ แม่ผู้มาจากดินแดนโพ้นทะเล ผู้ที่แทบไม่มีอะไรเหมือนใครในสังคม ทั้งรูปร่าง หน้าตา ภาษา และวัฒนธรรมการกิน
.
3
วันที่เขายังเด็กและไม่หยุดร้องไห้สะอึกสะอื้นจากบางเรื่อง ผู้หญิงคนนั้นกับกระดาษห่อของขวัญวันคริสมาสต์ เธอสามารถพับมันเป็นรูปสัตว์ต่างๆ เพื่อเป็นของเล่นได้ ยิ่งกับวันไหนที่ต้องการปลอบใจเขา หรือเป็นเด็กชายคนนั้นเองที่อยากได้ เธอจะวางกระดาษลง หงายด้านไร้ลวดลายขึ้น แล้วเริ่มพับมัน เธอพลิกกระดาษแล้วพับอีกหน จับจีบ รีด เหน็บ ม้วน และบิด จนกระดาษหายไปในอุ้งมือที่ป้องอยู่ จากนั้นประคองกระดาษพับชิ้นน้อยขึ้นจรดริมฝีปากแล้วเป่าลมใส่ เมื่อของเล่นเหล่านี้มีมากขึ้น มันจึงกลายเป็นสวนสัตว์กระดาษ
.
4
"จากนั้นแม่ก็พับแพะ กวางและควายจากห่อของขวัญให้ตามคำขอของผม พวกมันวิ่งไปทั่วห้องนั่งเล่น ขณะที่เหลาหู่คำรามและไล่กวด เมื่อตะปบสัตว์ตัวอื่นได้ เจ้าเสือก็จะออกแรงกดเสียจนลมภายในไหลออกหมด ทำให้สัตว์ที่ล่ามากลายเป็นแค่กระดาษพับแบนๆ จากนั้นผมก็ต้องเป่าลมเข้าไปใหม่ให้พวกมันออกมาวิ่งต่อ "
.
5
'สวนสัตว์กระดาษ' เป็นเรื่องสังคมสมัยใหม่ทว่าเจือปนเวทมนต์และสิ่งเหนือธรรมชาติ ราวกับลมตะวันตกที่พัดไปกับปีกตะวันออก
"ตอนนั้น ผมยังไม่รู้หรอก แต่แม่ของผมเป็นคนพิเศษ แม่เป่าลมหายใจเข้าไปในสัตว์กระดาษเหล่านั้น ให้พวกมันใช้ลมหายใจร่วมกับท่านและเคลื่อนไหวได้ด้วยพลังชีวิตของท่าน นั่นคือเวทมนตร์ของแม่
.
6
"พ่อเลือกแม่มาจากแคตตาล็อก"
เมื่อเด็กชายคนนั้นเติบโตขึ้น คำถามที่ก้องอยู่ในหัวก็ดังขึ้นทุกที ยิ่งกับเรื่องราวของแม่กับช่วงฤดูใบไม้ผลิ
ปี 1973 ความสงสัยค่อยๆคลี่คลายหลัง พ่อคนอเมริกันเล่าถึงบริษัทหาคู่บริษัทหนึ่งที่ทำให้โชคชะตาผู้หญิงจากประเทศตะวันออกคนนั้นเปลี่ยนไปตลอดกาล
"ผู้หญิงพรรค์ไหนกันเอาตัวเองไปใส่ไว้ในแคตตาล็อกให้คนอื่นเลือกซื้อ ผมในวัยม.ปลายนึกว่าตัวเองรู้ดีไปเสียทุกเรื่อง ความรู้สึกเหยียดหยามนั้นหอมหวานราวกับไวน์ "
.
7
"ภรรยาผมพูดภาษาอังกฤษไม่ค่อยได้ โปรดอย่าถือสานะครับที่เธอไม่พูดกับคุณ"
"พวกลูกผสมนี่ออกมาพิลึกเสมอ เด็กนั่นดูครึ่งๆกลางๆไม่รู้ ตาเฉียงแต่หน้าขาว ปีศาจน้อยชัดๆ"
"เธอว่าเด็กนั่นพูดอังกฤษได้หรือเปล่า"
หลากถ้อยประโยคถากถาง ที่เด็กผู้ชายคนนั้นและผู้เป็นแม่ได้รับ เพียงเพราะเขาเป็นเลือดผสม ส่วนเธอนั้นเป็นผู้หญิงที่มาจากแผ่นดินอื่น แผ่นดินที่อเมริกันชนใจแคบ ไม่มีโอกาสเยื้องย่างกราย พลันตัดสินว่าโลกของแบบ ต้องเป็นในสิ่งที่พวกเขาเห็นดีเห็นงาม ขณะเดียวกับวิถีชีวิตและสิ่งที่พวกเขาคิดแทบจะถอดแบบมาจากประธานาธิบดีคนปัจจุบัน
.
8
มันแพงนะ ! ตามร้านไม่มีขายแล้วด้วย ! น่าจะแพงกว่าที่พ่อแกไปซื้อแม่แกมาด้วยซ้ำ !
เพียงเพราะอยากเหมือนคนอื่น เมื่อคุณยอมศิโรราบต่อวัฒนธรรมหนึ่ง ระเบียบชีวิตของคุณก็ต้องเปลี่ยนแปลงไปแทบทุกมิติ เขาเลิกพูดภาษาจีนในบ้าน ต่อต้านอาหารที่เป็นเนื้อหมักผงพะโล้เพื่อไปกินแต่อาหารอเมริกัน เคยเปลี่ยนทั้งของเล่นที่เป็นกระดาษพับรูปสัตว์ มาเป็นหุ่นยนต์สตาร์วอร์เหมือนเด็กอเมริกันละแวกบ้าน
"ผมจับพวกมันทุกตัวยัดใส่กล่องรองเท้าแล้วติดเทปปิดไว้ แต่พวกสัตว์ก็ส่งเสียงอึกทึกจนสุดท้ายแล้วผมต้องเอากล่องไปยัดไว้ที่ซอกในห้องใต้หลังคา ให้ไกลจากห้องผมที่สุด"
.
9
ในวัยว้าวุ่นยุคไฮสคูล แม้แม่จะพยายามหัดพูดภาษาอังกฤษให้ดีขึ้น แต่ก็เป็นช่วงที่เขาอยู่ในวัยที่ไม่ว่าแม่จะพูดอะไร ภาษาไหนเขาก็ไม่สนใจจะฟังแล้ว ในขณะชีวิตวิ่งวุ่นตามหาความสุขแบบอเมริกันแท้ๆ เขาแทบจำไม่ได้ว่าผู้หญิงคนนี้เคยให้กำเนิดเขา หรือต่อให้เธอมาจากดวงจันทร์เขาก็ไม่ได้สนใจอีกต่อไป
"พ่อกับผมยืนขนาบข้างแม่ที่นอนอยู่บนเตียงในโรงพยาบาล แม่ยังไม่สี่สิบด้วยซ้ำ แต่กลับดูแก่กว่านั้นมาก แม่ไม่ยอมไปหาหมอด้วยอาการปวดข้างในที่แม่บอกว่าไม่หนักหนาอะไร กว่าจะถึงวันที่รถพยาบาลมารับ มะเร็งก็ลุกลามเกินจะผ่าตัดได้"
.
10
"เมื่อพูดว่า Love ฉันรู้สึกตรงนี้ แม่ชี้ที่ริมฝีปาก ถ้าพูดว่า อ้าย ฉันรู้สึกที่ตรงนี้ แม่ทาบมือลงบนหัวใจ"
จากจีนพลัดสู่ฮ่องกงในห้วงการเมืองผันผวนและการปฏิวัติวัฒนธรรม ชีวิตเธอรอนแรมระหกระเหินถึงดินแดนตะวันตก ท้ายที่สุดมีเพียงจดหมายจากทรงจำที่ฝังแนบความรักจากผู้หญิงเอเชียคนหนึ่งซุกซ่อนไว้ในกระดาษของเล่นเก่าๆ
เพียงแค่เขาจะย้อนกลับไปเปิดดูมัน
"แม่จะสอนภาษาของแม่ให้ลูก และเราสองคนจะรื้อฟื้นเสี้ยวเล็กๆ ของทุกสิ่งที่แม่เคยรักและสูญเสียไปขึ้นมาด้วยกัน เมื่อลูกพูดคำแรก พูดภาษาจีนด้วยสำเนียงเดียวกับคุณยายของลูกและตัวแม่เอง แม่ร้องไห้อยู่เป็นหลายชั่วโมง เมื่อแม่พับเจ๋อจื่อตัวแรกให้ เมื่อลูกหัวเราะออกมา แม่ก็รู้สึกโลกนี้ไร้เรื่องร้ายใดๆ "
.
หนังสือ: สวนสัตว์กระดาษและเรื่องสั้นอื่นๆ
ผู้เขียน: Ken Liu ผู้แปล: ลมตะวัน
สำนักพิมพ์ SALT (ตีพิมพ์ครั้งแรก มีนาคม 2562)
Comentarios