SLAPPs Case 101: เมื่อนักศึกษานิติศาสตร์ มข.เรียนรู้ ปฏิบัติการตบปากด้วยกฎหมาย

"ในภาษาอังกฤษมีคำบางคำที่ออกเสียงเหมือนกัน อย่างเช่น คำว่า Slap กับ SLAPP โดย สแลป(Slap) คำแรกหมายถึง "การตบ" แต่ สแลป(SLAPP) คำหลังย่อมาจาก Strategic Lawsuit Against Public Participation แปลความได้ว่า “การดำเนินคดีเชิงยุทธศาสตร์เพื่อระงับการมีส่วนร่วมของสาธารณชน”

คำสองคำนี้เกี่ยวโยงกันมากกว่าเสียงที่เหมือนกัน กล่าวคือ แสลป (SLAPP)การฟ้องคดีโดยมีจุดมุ่งหมายให้เสียงของการเรียกร้องสิทธิและการเผยแพร่ข้อมูลที่เป็นจริงต่อสาธารณะอ่อนแรงและเงียบลงไป หรืออาจจะเปรียบเปรยให้เห็นภาพว่า แสลป ก็คือการตบปากคนด้วยกฎหมาย เมื่อผู้มีอำนาจไม่อยากจะฟัง (หรือไม่อยากให้คนอื่นได้ฟัง) " (iLaw)

ไม่ว่าจะเป็นเรื่องชาวบ้านต้านเหมืองทองคำที่วังสะพุง,การออกมาต่อสู้กับเหมืองโปแตซของไทวานรนิวาส,นักกิจกรรมเขื่อนปากมูลโพสต์ประชดประชันผู้ว่าฯ เรื่องการบริหารน้ำ การฟ้องคดีปิดปาก (SLAPPs)เพื่อให้หยุดชะงักการดำเนินกิจกรรมต่อต้านหรือเปิดโปงเรื่องราวสาธารณะ กำลังเป็นอีกข้อหาที่ถูกพูดถึงอย่างกว้างขวาง โดยเฉพาะในพื้นที่ภาคอีสาน ทั้งสื่อมวลชนและนักกิจกรรมทางการเมืองต่างกำลังตกเป็นเป้าให้กับรัฐและนายทุนที่พร้อมจะดำเนินคดีปิดปากได้ทุกที่ทุกเวลา

วานนี้(21 กุมภาพันธ์ 2563) ที่คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น สมาคมนักกฎหมายสิทธิมนุษยชน , ศูนย์ศึกษาและประสานงานด้านสิทธิมนุษยชน ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และชุมนุมสิทธิมนุษยชน คณะนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น (HRC) ร่วมจัด "โครงการอบรมว่าด้วยการดำเนินคดีปิดกั้นการมีส่วนร่วมสาธารณะ" (การฟ้องคดีปิดปาก หรือ SLAPPs) ให้กับนักศึกษาคณะนิติศาสตร์และประชาชนที่สนใจ

ช่วงแรกของการอบรมเชิงปฏิบัติการ เป็นการนั่งวงล้อมให้ภาพรวมสถานการณ์คร่าวๆ เกี่ยวกับ SLAPPs

วิทยากรเริ่มตั้งคำถามและบรรยายกว้างๆ ถึงสถานการณ์เกี่ยวกับ SLAPPs เป็นอย่างไร และรู้จักกรณีเหล่านี้หรือไม่? ยกตัวอย่าง กรณีค้านโรงไฟฟ้าถ่านหินเทพา ที่ชาวบ้านถูกสะกัดกั้นกิจกรรมและถูกดำเนินคดี , เหตุการณ์ป่าแหว่งที่จังหวัดเชียงใหม่ , การฟ้องดำเนินคดีกับชาวบ้านต้านเหมืองทองคำ จังหวัดเลย , การดำเนินคดีตามข้อหา พ.ร.บ.ออกเสียงประชามติฯ กับนักกิจกรรมที่ออกมาคัดค้านร่างรัฐธรรมนูญ เมื่อปี 2559 , และกรณีล่าสุดการดำเนินคดีกับ เจ้าของทวิตเตอร์นิรนาม ที่ถูกจับกุมเพราะโพสต์วิจารณ์การเมือง

ในข้อสรุปเบื้องต้นวงคุย ต่างเห็นตรงกันว่า SLAPPs เป็นการสร้างภาระเรื่องระยะทาง, เงิน, และเวลา ให้กับผู้ถูกฟ้องดำเนินคดี เพราะมีบางกรณีที่เหตุเกิดที่เชียงใหม่ แต่แจ้งความที่ สน.พลโยธิน กรุงเทพมหานคร หรือ ก่อนหน้านี้ในคดี ของ พ่อไม้ นักกิจกรรมคัดค้านเหมืองทองคำจากวังสะพุง จังหวัดเลย ก็ถูกฟ้องหมิ่นประมาทฯ และ พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ที่ศาลจังหวัดแม่สอด ที่อยู่ไกลถึงจังหวัดตาก มาแล้ว

ปัญหาประหารต่อมาที่เกิดจาก SLAPPs คือถูกปิดกั้นการแสดงความคิดเห็น ซึ่งทุกกรณีที่ยกตัวอย่างมา ต่างเป็นเรื่องการแสดงความคิดเห็นแทบทุกคดี เช่นการออกมาเคลื่อนไหว โหวตโนร่างรัฐธรรมนูญ แล้วถูกดำเนินคดี ทั้งตาม พ.ร.บ.ออกเสียงประชามติ และ ข้อหาชุมนุมทางการเมือง ขัดคำสั่งหัวหน้า คสช. ที่ 3/2558

โดยผู้เข้าร่วมอบรม ขมวดปมปัญหาทิ้งท้ายในช่วงแรกว่า การแสดงความคิดเห็น เป็นสิทธิขั้นพื้นฐาน ทำไมถึงต้องถูกดำเนินคดี?

ในช่วงที่ 2 จตุภัทร์ บุญภัทรรักษา แลกเปลี่ยนถึงความสำคัญในการที่ต้องออกมาเคลื่อนไหวทางการเมือง ก่อนถูกดำเนินคดีแบบปิดปากว่า หลังรัฐประหาร ในฐานะนักกฎหมายรู้สึกเหมือนถูกตบหน้า เลยคิดจะหาทางออกมาเคลื่อนไหว หรือแสดงความคิดเห็น เพื่อแสดงความไม่เห็นด้วยในรูปแบบต่างๆ ซึ่งแรงกระเพื่อมดังกล่าวก็ทำให้นักศึกษาและนักกิจกรรมหลายกลุ่มออกมาทำกิจรรม และมีจำนวนไม่น้อยที่ถูกดำเนินคดี เพื่อสร้างความยากลำบาก

ในคำถามที่ว่า ทำไม ใครหลายคนถึงถูกดำเนินคดีฟ้องร้องแบบปิดปาก ทั้งนักกิจกรรม ชาวบ้าน นักศึกษา นักวิชาการ ทนายความ รวมไปถึงทุกคนที่มีเฟซบุ๊ก? หนึ่งในผู้เข้าร่วมอบรม แสดงความคิดเห็นว่า เพราะพวกเขาเหล่านั้นเป็นอุปสรรคและไปขัดผลประโยชน์ของรัฐ

และ SLAAPs จะมีผลเป็นการเปลี่ยนแปลงใน 3 เรื่องสำคัญ

1.การแปลงข้อพิพาท คือการนำข้อโต้แย้งทางการเมืองไปสู่ข้อโต้แย้งทางกฎหมาย โดยทำให้การใช้สิทธิตามรัฐธรรมนูญของผู้ถูกฟ้องกลายเป็นเรื่องการกระทำที่ฝ่าฝืนกฎหมาย เช่นการทำให้การแสดงความคิดเห็นกลายเป็นการหมิ่นประมาท การทำให้การชุมนุมกลายเป็นการบุกรุกหรือก่อความวุ่นวายในบ้านเมือง

2.การแปลงเวทีต่อสู้ จากเวทีสาธารณะ ซึ่งสามารถแก้ปัญหาด้วยการตัดสินใจทางการเมือง ไปสู่เวทีของกระบวนการยุติธรรมหรือศาลที่ใช้เทคนิคทางกฎหมายในการแก้ไขปัญหา

3.การแปลงประเด็น จากเป็นความเสียหายที่กระทบต่อสาธารณะไปเป็นความเสียหายต่อส่วนตัวของผู้ฟ้องคดี

อีกข้อคิดเห็นในวงคุยคือ เรื่องราวของการฟ้อง SLAAPs ไม่ควรเป็นคดีที่ถูกนำมาขึ้นศาล เพราะสามารถแก้ไขปัญหาเหล่านั้นได้โดยไม่ต้องเข้าสู่กระบวนการยุติธรรม ทั้งนี้การฟ้องปิดปากไม่ได้มีเพียงการฟ้องร้องในคดีหมิ่นประมาทและ พ.ร.บ.คอมพิวเตอร์ฯ ประมวลกฎหมายอาญามาตรา 116 ยังรวมไปถึง พ.ร.บ.ชุมนุมสาธารณะ พ.ร.บ.ความสะอาด พ.ร.บ.จราจร ที่เป็นเสมือนอีกอาวุธของภาครัฐที่เข้ามาจัดการกับใครก็ตามที่ออกมาเคลื่อนไหว

โดยช่วงท้ายผู้เข้าร่วมอบรมสะท้อนความเห็นถึงผลเสียสำหรับการดำเนินคดี SLAAPs ว่า เป็นการทำลายสิทธิเสรีภาพของประชาชน, สร้างบรรยากาศความหวาดกลัวต่อการแสดงความคิดเห็น , เป็นการตีตราว่าผู้ถูกฟ้องร้องนั้นมีความผิดไปแล้ว,ทำให้ประชาชนบางส่วนหมด Passion ในการจัดกิจกรรมทางการเมือง, ทำให้รัฐหรือนายทุนรู้สึกว่าประชาชนยอมศิโรราบและควบคุมง่าย ,และทำให้ปิดกั้นการพัฒนา